فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در کنفرانس خبری مشترک با شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان در بروکسل از آماده شدن مکانیسم ویژه اقدام مالی (اینستکس)، خبر داد و گفت:«از نظر من این کانال ویژه مالی هم اکنون آماده عملیاتی شدن است.» موگرینی همچنین تاکید کرد، هر کاری بتواند برای حفظ برجام انجام می هد.
اینستکس که ابتکار عمل مشترک انگلیس، فرانسه و آلمان به شمار می رود، قرار است امکان تجارت شرکت ها و بانک های اروپایی با ایران را فراهم کند. پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای، سه کشور اروپایی تصمیم گرفتند برای ترغیب تهران به باقی ماندن در این توافق، امکان برخی داد و ستدهای بشردوستانه از طریق این کانال مالی را فراهم کنند.
موگرینی در حالی به آماده شدن اینستکس اشاره می کند که فردا (پنجشنبه)، ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از سقف مجاز 300 کیلوگرم عبور خواهد کرد. تهران می گوید در مقابل تعلل اروپا در عمل به وعده های اش، تعهدات خود در برجام را به صورت گام به گام، کاهش می دهد.
افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران بیش از محدوده تعیین شده در برجام، می تواند از نگاه اروپا و آمریکا به نقض برجام تعبیر شود. اما به نظر می رسد اروپا قصد دارد با پرده برداری دیرهنگام از اینستکس، تهران را به باقی ماندن در برجام تشویق کند.
به همین منظور نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور نمایندگان ایران، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه، روز جمعه در وین برگزار می شود. یورونیوز پیش تر به نقل از دفتر روابط خارجی اتحادیه اروپا گزارش داده بود که در این جلسه، راه‌ها و ابزارها برای مقابله با تحریم ها علیه ایران بررسی خواهند شد.
مقامات تهران تا چند هفته قبل، بر اجرای وعده های اروپا از جمله اینستکس، تاکید زیادی داشتند. اما با افزایش دامنه فشارهای آمریکا علیه ایران، اصرار برای اجرای این کانال مالی کمتر شد، تا جایی که عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت، ایران خیلی به اروپایی ها امید نبسته است.
هرچند مقامات واشینگتن در محافل عمومی با استفاده از اینستکس برای اهداف بشردوستانه مخالفت نکرده اند، برخی گزارش ها حاکی از آن است که خزانه داری آمریکا در مورد حضور در این کانال مالی به شرکت های اروپایی هشدار داده است. برخی کارشناسان نیز با اشاره به آزادی عمل شرکت ها و بانک های اروپایی در انتخاب مشتریان خود، بر این باورند قدرت مانور دولت های اروپایی برای ترغیب آنها به استفاده از اینستکس محدود است، زیرا ممکن است برخی از آنها نگران منافع خود در بازار ایالات متحده باشند.
با این وجود اگر اینستکس آنگونه که موگرینی می گوید، آماده اجرا باشد، می تواند زمینه ای برای باقی ماندن ایران در برجام و جلوگیری از کاهش تعهدات فراهم کند. گفتنی است مهلت 60 روزه ایران به اروپا برای بازگشت به میز مذاکره و رفع نگرانی های تهران در مورد فروش نفت و مبادله های مالی 17 تیرماه به پایان می رسد. گام بعدی ایران در کاهش تعهدات، افزایش سطح غنی سازی و بازطراحی راکتور اراک است.
